"द रिचेस्ट मॅन इन बॅबिलोन" पुस्तकाचा मराठी सारांश, हे एक असे पुस्तक आहे, जे केवळ श्रीमंत कसे व्हावे हे सांगत नाही, तर शहाणपणाने जीवन कसे जगावे हे शिकवते. यात प्राचीन बॅबिलोन शहरातील काही व्यक्तींच्या प्रेरणादायी कथा आहेत, ज्यातून आपल्याला संपत्ती आणि यशाची कालातीत तत्त्वे मिळतात. ही तत्त्वे आजच्या काळातही तितकीच लागू होतात. दुर्दैवाने, हे ज्ञान आपल्याला शाळेत किंवा कॉलेजमध्ये शिकवले जात नाही. त्यामुळेच, हजारो वर्षांपूर्वी लोक ज्या आर्थिक चुका करत होते, त्याच चुकांमध्ये आजची पिढीही अडकलेली दिसते.
या लेखात, आपण या पुस्तकातील कथांचा सखोल आढावा घेऊ आणि त्यातून मिळणारे महत्त्वाचे धडे समजून घेऊ.
पुस्तकात बॅबिलोन शहराला एक प्रतीक म्हणून वापरले आहे. बॅबिलोन एके काळी नदीकाठची एक ओसाड जमीन होती. पण तिथल्या लोकांच्या कठोर परिश्रमाने, कल्पकतेने आणि योग्य नियोजनाने ते इतिहासातील सर्वात श्रीमंत शहरांपैकी एक बनले. यातून हेच सूचित होते की संपत्ती ही काही मर्यादित गोष्ट नाही, जसे की एकाने मिळवली म्हणजे दुसऱ्याच्या वाट्याला कमी आली. उलट, जेव्हा प्रत्येक व्यक्ती अधिक मूल्य निर्माण करते, तेव्हा संपत्तीचा एकूण साठा वाढत जातो. पुस्तकाचा संदेश स्पष्ट आहे: जर तुमच्यात यशस्वी होण्याची तीव्र इच्छा असेल आणि तुम्ही संपत्तीचे साधे नियम पाळले, तर तुम्हीही नक्कीच यशस्वी होऊ शकता.
चला, तर या प्रवासाला सुरुवात करूया.
१. योग्य मानसिकता घडवा (The Right Mindset)
अ) अहंकार आणि गर्व टाळा, सल्ला विचारायला लाजू नका
कथेची सुरुवात होते दोन मित्रांपासून – बंसीर, जो बॅबिलोनमधील सर्वात उत्तम रथ बनवत असे, आणि काबी, एक गुणी संगीतकार. दोघेही आपापल्या कामात तरबेज होते आणि आयुष्यभर प्रामाणिकपणे कष्ट करत होते. तरीही, त्यांचे खिसे नेहमीच रिकामे असत. एक दिवस ते आपल्या गरिबीवर चर्चा करत असताना त्यांना त्यांच्या बालपणीच्या मित्राची, अरकादची, आठवण येते. अरकाद त्यांच्यापेक्षा काही जास्त हुशार किंवा मेहनती नव्हता, पण आज त्याच्या नावाची चर्चा 'बॅबिलोनमधील सर्वात श्रीमंत माणूस' म्हणून होत होती.
तेव्हा त्या दोघांनी एक असा निर्णय घेतला, ज्याने त्यांचे आयुष्य कायमचे बदलले. त्यांनी ठरवले की आपण अरकादकडे जाऊन त्याच्याकडून श्रीमंत होण्याचे रहस्य शिकायचे. यातील धडा महत्त्वाचा आहे: जर तुम्ही हे मान्यच केले नाही की तुम्हाला अजून खूप काही शिकायचे आहे, तर कोणतीही संधी किंवा सल्ला तुमच्या कामी येणार नाही.
ब) स्वतःच्या क्षमतांवर मर्यादा घालू नका (Learned Helplessness)
एक प्रसिद्ध उदाहरण आहे हत्तीच्या पिलाचे. जेव्हा हत्तीचे पिल्लू लहान असते, तेव्हा त्याला एका लहान दोरीने झाडाला बांधून ठेवतात. ते लहान पिल्लू ती दोरी तोडण्याचा खूप प्रयत्न करते, पण त्याच्यात तितकी ताकद नसते. प्रत्येक अयशस्वी प्रयत्नानंतर त्याच्या मनात एक गोष्ट पक्की होते की, 'ही दोरी कधीच तुटणार नाही'. जेव्हा तो हत्ती मोठा आणि प्रचंड ताकदवान होतो, तेव्हा तो तीच लहान दोरी एका झटक्यात तोडू शकतो. पण तो प्रयत्नसुद्धा करत नाही, कारण त्याच्या मनात लहानपणीची तीच भावना घर करून बसलेली असते. यालाच मानसशास्त्रात 'शिकलेली असहाय्यता' (Learned Helplessness) म्हणतात.
या धड्याचा सार हाच की, ज्याप्रमाणे अहंकार तुमचा नाश करू शकतो, त्याचप्रमाणे स्वतःबद्दलचे नकारात्मक विचार आणि आत्मविश्वासाची कमतरताही तुम्हाला मागे खेचू शकते.
क) नशिबाला जास्त महत्त्व देऊ नका
विचार करा, एक मच्छीमार आहे ज्याने अनेक वर्षे समुद्राच्या लाटा, वाऱ्याची दिशा आणि माशांच्या सवयींचा अभ्यास केला आहे. या ज्ञानामुळे तो समुद्रात अशा ठिकाणी जाळे टाकतो, जिथे त्याला पहिल्याच प्रयत्नात भरपूर मासे मिळतात. बाहेरून पाहणाऱ्याला वाटेल की तो 'नशीबवान' आहे. पण त्या एका क्षणाच्या यशामागे त्याची अनेक वर्षांची मेहनत, अभ्यास आणि असंख्य अयशस्वी प्रयत्न लपलेले असतात, हे कुणी पाहत नाही.
लॉटरी लागून मिळालेली संपत्ती अनेकदा टिकत नाही. आकडेवारी सांगते की, ३०% ते ७०% लॉटरी विजेते काही वर्षांतच पुन्हा कंगाल होतात, कारण त्यांना ती संपत्ती सांभाळण्याचे ज्ञान नसते. नशीब त्यांनाच साथ देते, जे कठोर मेहनत करतात आणि संधी आल्यावर ती ओळखायला व पकडायला तयार असतात.
ड) शिस्तबद्ध राहा, विशेषतः छोट्या गोष्टींमध्ये
अरकाद शिस्तीचे महत्त्व पटवून देताना म्हणतो, "मी स्वतःला एक आव्हान दिले. ठरवले की पुढचे १०० दिवस, शहराबाहेरचा पूल ओलांडताना मी जमिनीवरून एक खडा उचलून नदीत फेकेन. हे काम अगदीच छोटे होते. पण समजा, सातव्या दिवशी मी हे करायला विसरलो आणि पुढे निघून गेलो, तर मी स्वतःला 'उद्या दोन खडे टाकू' असे समजावणार नाही. त्याऐवजी, मी मागे फिरेन आणि त्या दिवसाचा तो एक खडा नदीत टाकेन."
छोट्या कामात दाखवलेली हीच शिस्त तुम्हाला मोठी ध्येयं गाठायला मदत करते. जुनी म्हण आहेच, "तुम्ही एक गोष्ट जशी करता, तशाच तुम्ही सगळ्या गोष्टी करता."
२. ज्ञानाच्या शोधात राहा (Seek Wisdom)
अ) सल्ला योग्य व्यक्तीकडूनच घ्या
अरकाद काही जादूने श्रीमंत झाला नाही. त्याने अल्गामिश नावाच्या एका वृद्ध आणि ज्ञानी सावकाराला आपला गुरू मानले. त्याने अल्गामिशसाठी विनामोबदला काम केले आणि त्या बदल्यात त्याच्याकडून संपत्तीचे ज्ञान मिळवले.
गुरू अल्गामिशने अरकादला पहिला नियम शिकवला - 'आपल्या कमाईचा काही हिस्सा स्वतःसाठी ठेव.' अरकादने वर्षभर बचत केली. पण गुंतवणूक करताना त्याने एक मोठी चूक केली. त्याने आपली सगळी बचत अस्मर नावाच्या एका विटभट्टीवाल्याला दिली, जो परदेशात जाऊन दागिने विकत घेऊन ते बॅबिलोनमध्ये विकणार होता. पण अस्मरला दागिन्यांबद्दल काहीच माहिती नव्हती. परिणामी, त्याची फसवणूक झाली आणि अरकादचे सर्व पैसे बुडाले.
यातील शिकवण: दागिन्यांबद्दल सल्ला सोनाराकडून घ्या, विटभट्टीवाल्याकडून नाही. ज्या क्षेत्रात यश मिळवायचे आहे, त्यातील तज्ञांकडूनच शिका.
ब) ज्ञान हे सोन्यापेक्षा मौल्यवान आहे
अरकादला आपल्या मुलाची, नोमासिरची, चिंता होती. त्याला तयार संपत्ती वारसा हक्काने मिळू नये, असे त्याला वाटत होते. म्हणून त्याने नोमासिरला दोन गोष्टी दिल्या: एक सोन्याने भरलेली पिशवी आणि दुसरी, संपत्तीच्या नियमांनी लिहिलेली एक मातीची पाटी. त्याने मुलाला सांगितले, "तू दहा वर्षांसाठी बाहेर जा आणि स्वतःला सिद्ध कर."
नोमासिरने प्रवासाला निघताच सर्व सोने अविचारीपणे उधळून टाकले. जेव्हा तो कंगाल आणि हताश झाला, तेव्हा त्याला त्या मातीच्या पाटीची आठवण झाली. त्याने त्यातील नियम वाचले, समजून घेतले आणि त्यांचे पालन करू लागला. त्याच ज्ञानाच्या जोरावर त्याने गमावलेली संपत्ती तर परत मिळवलीच, पण त्याहून कितीतरी अधिक कमावली. दहा वर्षांनंतर तो जेव्हा वडिलांकडे परत आला, तेव्हा त्याला कळून चुकले होते की, ज्ञानाशिवाय सोनं टिकत नाही, पण ज्ञानाच्या जोरावर सोनं मिळवता येतं.
३. तुमचे आर्थिक व्यवस्थापन सुज्ञपणे करा (Manage Your Finances Wisely)
अ) कमाईचा १०% हिस्सा स्वतःसाठी ठेवा (Pay Yourself First)
संपत्ती निर्मितीचा हा पाया आहे. तुमच्या कमाईतील १०% रक्कम बचत आणि गुंतवणुकीसाठी बाजूला काढा.
ब) तुमचा खर्च नियंत्रित करा
एक कटू सत्य आहे: "आपल्या 'गरजा' आपल्या कमाईइतक्या नेहमीच वाढत जातात, जोपर्यंत आपण त्यांना थांबवत नाही." त्यामुळे खर्चावर नियंत्रण ठेवणे अत्यंत आवश्यक आहे.
क) चक्रवाढ व्याजाला कामाला लावा (Power of Compounding)
पहिल्या चुकीतून शिकल्यानंतर, अरकादने दुसऱ्या वर्षी पुन्हा बचत केली आणि हुशारीने गुंतवणूक केली. त्याने कांस्य शिल्ड निर्मात्यासोबत ज्याला धातू खरेदी करण्यासाठी भांडवलाची आवश्यकता होती. त्याच्यात विचारपूर्वक त्याने गुंतवणूक केली, या वेळी त्याने कांस्य शिल्ड निर्मात्याची चांगली प्रतिष्ठा आणि मजबूत विक्रीचा ट्रॅक रेकॉर्ड पाहिला होता. हे एक सुरक्षित गुंतवणूक होती इथे अरकादला त्याच्या मूळ पैशावर एक विश्वासार्ह तिसरा भाग लाभांश मिळाला. या व्यवहारात पहिल्यांदाच तो नशीब कमावण्यात यशस्वी झाला.या वेळी त्याला चांगला नफाही झाला. पण त्याने दुसरी चूक केली. त्याने नफ्याची रक्कम पुन्हा गुंतवण्याऐवजी मौजमजेवर खर्च केली. तेव्हा त्याचा गुरू अल्गामिश त्याला म्हणाला, "तू तर तुझ्या गुंतवणुकीच्या मुलांनाच खाऊन टाकत आहेस! मग ती मुले मोठी होऊन तुझ्यासाठी कशी काम करतील?" यातूनच अरकादला चक्रवाढ व्याजाची ताकद समजली. तुमचे पैसे आणि त्यातून मिळणारा नफा पुन्हा गुंतवत राहणे, हा संपत्ती वाढवण्याचा सर्वात प्रभावी मार्ग आहे.
आयुष्यातील अनपेक्षित संकटांसाठी तयार राहा
पुस्तकात बन्झार नावाच्या एका योद्ध्याची गोष्ट आहे, ज्याच्यावर बॅबिलॉनच्या भिंतींचं रक्षण करण्याची जबाबदारी होती. शहराला शत्रूंनी वेढा घातला होता. आठवडे उलटले, शहराचे दरवाजे तोडण्याचे आणि भिंतींवर चढून येणाऱ्या आक्रमकांचे भयंकर आवाज नागरिकांना ऐकू येत होते.
घाबरलेले नागरिक रोज बन्झारकडे धाव घ्यायचे आणि विचारायचे, "आपलं काय होणार?"
प्रत्येक वेळी बन्झार त्यांना शांतपणे सांगायचा, "आपल्या कुटुंबाकडे परत जा आणि त्यांना विश्वास द्या की आपण सर्व सुरक्षित आहोत. काळजी करू नका, बॅबिलॉनच्या भिंती मजबूत आहेत."
शिकवण: ज्याप्रमाणे बॅबिलॉनच्या भिंतींनी आपल्या नागरिकांचं रक्षण केलं, त्याचप्रमाणे तुम्हीही तुमच्या आयुष्यात एक आर्थिक किल्ला उभारा. हा किल्ला म्हणजे तुमची बचत (Savings), आपत्कालीन निधी (Emergency Fund), विमा (Insurance) आणि विश्वासार्ह गुंतवणूक. हीच तुमची खरी ढाल आहे, जी तुम्हाला आयुष्यातील कोणत्याही अनपेक्षित वादळापासून वाचवेल. बॅबिलॉन शहर शतकानुशतके टिकले, कारण ते सुरक्षित होते. सुरक्षिततेशिवाय पर्याय नव्हता.
तुमची कमाईची क्षमता वाढवा
श्रीमंत होण्याच्या प्रवासात लोक एक सामान्य चूक करतात. ते जास्त परतावा (Returns) देणाऱ्या धोकादायक गुंतवणुकीच्या मागे लागतात, पण आपलं मासिक उत्पन्न कसं वाढवायचं यावर लक्ष देत नाहीत.
यामध्ये दोन मोठे धोके आहेत:
* जास्त परताव्याचं आमिष दाखवणाऱ्या गुंतवणुकी नेहमीच सर्वात धोकादायक असतात. यात तुम्ही तुमची मुद्दल ( मूळ रक्कम) गमावू शकता.
* दुसरा धोका एका साध्या गणितानं समजून घेऊ.
कल्पना करा, तुमच्याकडे गुंतवायला ₹१,००० आहेत आणि तुम्हाला एक संधी मिळते जी वर्षाला ३०% परतावा देईल (जे खरं तर खूप धोकादायक आहे). १० वर्षांनंतर तुमचे ते पैसे ₹१३,८०० होतील. म्हणजे तुम्हाला ₹१२,८०० चा नफा झाला.
आता विचार करा, तुमच्याकडे ₹१,००० ऐवजी ₹२,५०,००० आहेत आणि तुम्ही ते शेअर बाजाराच्या S&P 500 सारख्या एका सुरक्षित ठिकाणी गुंतवले, जिथे साधारणपणे वर्षाला ८% परतावा मिळतो. १० वर्षांनंतर तुमचे ते पैसे ₹५,४०,००० होतील. म्हणजे तुम्हाला ₹२,९०,००० चा नफा झाला!
याचा सरळ अर्थ असा आहे: अवास्तव परताव्याच्या मागे धावण्यापेक्षा, तुमची कमाई वाढवण्यावर लक्ष केंद्रित करा. जेणेकरून तुम्ही जास्त पैसे सुरक्षित ठिकाणी गुंतवू शकाल आणि त्यातून अधिक संपत्ती निर्माण करू शकाल.
जर तुम्ही सॉफ्टवेअर इंजिनिअर असाल, तर सर्वोत्तम बना. तुमचा स्वतःचा व्यवसाय असेल, तर त्याच्या मार्केटिंगचे नवीन मार्ग शोधा. तुमच्या सध्याच्या कामात प्रगतीची संधी नसेल, तर दुसरा करिअर मार्ग निवडण्याचा विचार करा. तुमच्याकडे जितकं जास्त ज्ञान आणि कौशल्य असेल, तितकी तुमची कमाई जास्त असेल. जो माणूस आपलं कौशल्य वाढवण्याचा सतत प्रयत्न करतो, त्याला भरभरून यश मिळतं.
वाईट सवयींपासून सावध राहा
कामात दिरंगाई (Procrastination) हा एक राक्षस आहे, जो तुमच्या संधी गिळून टाकतो.
पुस्तकात एक शेतकरी आहे, ज्याला मध्यरात्री एक मेंढपाळ खूप स्वस्तात मेंढ्यांचा कळप विकायला येतो. कारण मेंढपाळाला आपल्या आजारी पत्नीसाठी तातडीने गावी परतायचं असतं. पण शेतकरी रात्री व्यवहार करायला कंटाळा करतो आणि सकाळपर्यंत थांबतो. सकाळी जेव्हा तो जातो, तेव्हा इतर अनेक जण मेंढ्या घेण्यासाठी तेही काल पेक्षा दुप्पट दरात तेथे उभे असतात. स्वस्तात खरेदी करण्याची ती संधी शेतकरी घालवतो. तो कळप खूप जास्त किमतीत विकला जातो.
शिकवण: संधी नेहमी थांबत नाही. २०१० मध्ये ज्यांनी YouTube चॅनेल सुरू केले, त्यांना आजच्या तुलनेत खूप कमी स्पर्धा होती. यालाच आपण "वेळेवर कृती करणे" म्हणतो. आपल्याकडची जुनी म्हण आहेच, ‘जो झोपतो, तो मुकतो’. जोपर्यंत तुम्ही दिरंगाईची सवय सोडत नाही, तोपर्यंत तुम्हाला खरं यश मिळू शकत नाही.
नवीन मिळालेली संपत्ती तुमचे नातेसंबंध बिघडवू शकते.
पुस्तकात एक बैल आणि गाढवाची गोष्ट सांगितली आहे. ते चांगले मित्र होते. बैल तक्रार करतो की त्याला खूप कष्ट करावे लागतात, तर गाढवाला आराम मिळतो. गाढव त्याला आजारी असल्याचे नाटक करण्याचा सल्ला देतो. बैल तसे करतो, पण परिणामी मालक नांगराला बैलाऐवजी गाढवाला जुंपतो. यामुळे गाढव खूप थकतो आणि बैलावर चिडतो. त्यांची मैत्री तुटते. यातून शिकवण ही आहे की,जेंव्हा एखाद्याला मोठं आर्थिक यश मिळतं, तेव्हा अनेकदा जुने मित्र आणि दूरचे नातेवाईक मदतीच्या अपेक्षेने पुढे येतात. जर तुम्हाला मनापासून त्यांना मदत करायची असेल, तर जरूर करा. पण एक गोष्ट लक्षात घ्या: मदत अशा प्रकारे करा की त्यांचं ओझं तुमच्यावर येणार नाही. नाहीतर तुमचे संबंध बिघडू शकतात आणि मनस्ताप होऊ शकतो.
व्यवस्थित आणि संघटित राहा (Be Organized).
डाबिसियर नावाच्या माणसाची कहाणी हे उत्तम उदाहरण आहे. तो कर्जात पूर्णपणे बुडाला होता आणि त्याला शहरातून पळून जाऊन गुलाम म्हणून जगावं लागलं. जेव्हा तो परत आला, तेव्हा त्याने आपलं आयुष्य पुन्हा रुळावर आणण्यासाठी एक योजना बनवली:
* त्याने आपल्या सर्व कर्जांची आणि खर्चांची एक यादी बनवली.
* त्याने आपल्या कमाईचे तीन भाग केले:
* ७०% - कुटुंबाच्या गरजा आणि राहणीमानासाठी.
* २०% - कर्ज फेडण्यासाठी.
* १०% - बचत आणि गुंतवणुकीसाठी.
या साध्या योजनेचं काटेकोरपणे पालन करून, त्याने केवळ एका वर्षात आपलं सर्व कर्ज फेडलं आणि समाजात गमावलेला आदर परत मिळवला.
अतिरेक टाळा आणि जीवनाचा आनंद घ्या
हे पुस्तक जरी संपत्ती निर्माण करण्याबद्दल असलं, तरी हे विसरू नका की तुम्हाला ती संपत्ती का हवी आहे. आयुष्यभर फक्त पैसे कमावण्यासाठी धावत राहणं आणि म्हातारपणी पश्चात्ताप करत बसणं, यात काहीच अर्थ नाही. म्हातारपणी श्रीमंत होऊन काय फायदा, जर गमावलेली तरुणपण परत विकत घेण्यासाठी तुम्ही ते पैसे खर्च करू इच्छित असाल?
एक धक्कादायक सत्य असं आहे की, काही लोक आयुष्यभर इतकी काटकसर करतात की निवृत्त झाल्यावरही ते जमा केलेला पैसा खर्च करायला घाबरतात. ते त्या संपत्तीचा आनंदच घेऊ शकत नाहीत!
ही सवय आपल्याला शाळेपासून लागते. आपण परीक्षेच्या आदल्या रात्री जागून अभ्यास करतो आणि पास होतो. यातून आपल्या मनाला वाटतं की, कोणतीही गोष्ट शेवटच्या क्षणी केली तरी चालते. पण खरं आयुष्य असं चालत नाही. तुम्ही चाळीशी-पन्नाशीत पोहोचल्यावर अचानक आरोग्यदायी जीवन जगू शकत नाही किंवा घट्ट मैत्रीचे संबंध निर्माण करू शकत नाही. त्यासाठी सुरुवातीपासूनच प्रयत्न करावे लागतात.
थोडक्यात: आर्थिक यश महत्त्वाचं आहे, पण ते आनंदी आयुष्याचा एक भाग आहे, संपूर्ण आयुष्य नाही. समतोल साधा. जीवनाचा आनंद घ्या. जास्त ताण घेऊ नका. जर तुम्ही तुमच्या कमाईतील १०% भाग आरामात वाचवू शकत असाल, तर त्यात समाधानी राहा. आयुष्य सुंदर आहे आणि ते जगण्यासाठी आहे.
कोणत्याही टिप्पण्‍या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा