जेम्स ॲलन यांचे "तुम्ही जसा विचार करता" हे केवळ एक पुस्तक नसून, ते वैयक्तिक परिवर्तनाचे आणि आत्म-सुधारणेचे एक शक्तिशाली घोषणापत्र आहे. विसाव्या शतकाच्या सुरुवातीला लिहिलेले हे छोटेखानी पुस्तक आजही तितकेच समर्पक आणि प्रभावी आहे. या पुस्तकाचा गाभा एका साध्या पण अत्यंत गहन सत्यावर आधारित आहे: 'मनुष्य जसा विचार करतो, तो तसाच बनतो'. आपले जीवन, आपली परिस्थिती, आपले आरोग्य, आपले यश आणि आपला आनंद हे सर्वस्वी आपल्या विचारांवर अवलंबून असते. हे पुस्तक आपल्याला आपल्या विचारांच्या अफाट शक्तीची जाणीव करून देते आणि आपल्या नशिबाचे शिल्पकार आपण स्वतःच कसे बनू शकतो, याचा मार्ग दाखवते.
या पुस्तकाचा अनुवाद प्रा. पुष्पा ठक्कर यांनी अत्यंत ओघवत्या आणि सहजसोप्या मराठीत केला आहे, ज्यामुळे मूळ लेखकाचा विचार थेट वाचकांच्या हृदयापर्यंत पोहोचतो. चला, या कालातीत कृतीच्या प्रत्येक अध्यायात दडलेल्या ज्ञानाच्या मोत्यांचा शोध घेऊया.
प्रस्तावना: विचारांची शक्ती
पुस्तकाच्या सुरुवातीलाच जेम्स अॅलन स्पष्ट करतात की, हे पुस्तक वाचकांना गुंतवून ठेवण्यासाठी किंवा केवळ मनोरंजन करण्यासाठी लिहिलेले नाही. याचा उद्देश अत्यंत सरळ आणि स्पष्ट आहे - स्त्री आणि पुरुषांना हे जाणवून देणे की 'ते स्वतःच स्वतःचे निर्माते आहेत'. आपल्या विचारांच्या माध्यमातून आपण आपले जीवन घडवू किंवा बिघडवू शकतो. अॅलन यांच्या मते, आपले मन एका बागेसारखे आहे. या बागेची मशागत केली, त्यात विधायक आणि सकारात्मक विचारांची फुले फुलवली, तर आपले जीवन सुगंधित आणि सुंदर होईल. याउलट, जर आपण या बागेकडे दुर्लक्ष केले, तर त्यात नकारात्मक आणि विध्वंसक विचारांचे तण आपोआप वाढेल आणि आपले जीवन उजाड होईल. निवड पूर्णपणे आपली आहे.
अध्याय १: विचार आणि चारित्र्य (Thought and Character)
या अध्यायात, लेखक चारित्र्य आणि विचार यांच्यातील अतूट नाते स्पष्ट करतात. चारित्र्य ही कोणतीही योगायोगाने किंवा नशिबाने मिळणारी गोष्ट नाही, तर ते आपल्या विचारांच्या सातत्यपूर्ण प्रयत्नांचे आणि जोपासनेचे फळ आहे. ज्याप्रमाणे बीजाशिवाय झाड उगवू शकत नाही, त्याचप्रमाणे विचारांशिवाय कोणतीही कृती शक्य नाही. आपल्या मनात येणारा प्रत्येक विचार, मग तो व्यक्त होवो वा न होवो, आपल्या चारित्र्यावर परिणाम करतो.
सकारात्मक, शुद्ध आणि उदात्त विचार केल्याने चारित्र्य उन्नत होते, तर नकारात्मक, अशुद्ध आणि क्षुल्लक विचार चारित्र्याला मलिन करतात. माणूस गुप्तपणे जे विचार करतो, तेच त्याच्या कृतीतून, सवयींतून आणि अखेरीस त्याच्या चारित्र्यातून प्रकट होते. म्हणून, जर आपल्याला एक मजबूत आणि निष्कलंक चारित्र्य घडवायचे असेल, तर आपल्याला आपल्या विचारांच्या स्रोतावर, म्हणजेच आपल्या मनावर नियंत्रण मिळवणे आवश्यक आहे.
अध्याय २: परिस्थितींवर विचारांचा प्रभाव (Effect of Thought on Circumstances)
हा या पुस्तकातील सर्वात महत्त्वाचा अध्याय आहे. सामान्यतः, लोक आपल्या अपयशाचे किंवा दुःखाचे खापर परिस्थितीवर किंवा नशिबावर फोडतात. परंतु अॅलन ठामपणे सांगतात की, 'आपली बाह्य परिस्थिती ही आपल्या आंतरिक विचारांचाच आरसा आहे'. आपण जसे आहोत, तशीच परिस्थिती आपल्याकडे आकर्षित होते. आपले विचार हे चुंबकीय शक्तीसारखे काम करतात.
एखादा माणूस गरीब असेल, तर त्याचे कारण केवळ बाह्य परिस्थिती नसून, त्याच्या मनात गरिबी आणि कमतरतेचे विचार आहेत. एखादा माणूस सतत दुःखी आणि त्रस्त असेल, तर त्याचे कारण म्हणजे त्याने आपल्या मनात नकारात्मकता आणि चिंतेच्या विचारांना स्थान दिले आहे. अॅलन स्पष्ट करतात की, 'मनुष्य परिस्थितीचा गुलाम नाही, तर तिचा स्वामी आहे'. जेव्हा मनुष्य आपल्या विचारांमध्ये बदल करतो, तेव्हा त्याला आश्चर्यकारकरित्या आपल्या बाह्य परिस्थितीतही बदल झालेला दिसून येतो. याचा अर्थ असा नाही की केवळ विचार करून सर्व काही मिळेल, तर याचा अर्थ असा आहे की योग्य विचार आपल्याला योग्य कृती करण्यास प्रवृत्त करतात आणि त्यातूनच परिस्थिती बदलते.
अध्याय ३: विचारांचा प्रभाव आरोग्य आणि शरीरावर (Effect of Thought on Health and the Body)
या अध्यायात मन आणि शरीर यांच्यातील अविभाज्य संबंधावर प्रकाश टाकला आहे. शरीर हे मनाचे सेवक आहे. मन जशा आज्ञा देईल, तसे शरीर वागते. रोग आणि आरोग्य यांची मुळे आपल्या विचारांमध्येच दडलेली आहेत. भीती, चिंता, द्वेष, मत्सर, लोभ यांसारखे नकारात्मक विचार शरीराच्या नैसर्गिक प्रक्रियांमध्ये अडथळा आणतात आणि रोगांना आमंत्रण देतात. हे विचार म्हणजे हळूहळू पसरणारे विषच आहे.
याउलट, आनंद, प्रेम, शांती, समाधान आणि सकारात्मक विचार हे शरीरासाठी अमृतासमान आहेत. ते शरीराला ऊर्जा देतात, रोगप्रतिकारशक्ती वाढवतात आणि तारुण्य टिकवून ठेवण्यास मदत करतात. 'प्रसन्न मन हे सर्वोत्तम औषध आहे', असे अॅलन सांगतात. आपले शरीर निरोगी आणि सुंदर ठेवायचे असेल, तर सर्वात आधी आपले मन स्वच्छ, सुंदर आणि निरोगी विचारांनी भरणे आवश्यक आहे.
अध्याय ४: विचार आणि हेतू (Thought and Purpose)
ध्येयविरहित जीवन म्हणजे सुकाणू नसलेल्या जहाजासारखे आहे, जे वाऱ्याच्या लहरींवर कुठेही भरकटत जाते. या अध्यायात अॅलन जीवनात एका निश्चित हेतूचे किंवा ध्येयाचे महत्त्व अधोरेखित करतात. ज्यांच्या जीवनात कोणताही निश्चित हेतू नाही, त्यांचे विचार विखुरलेले असतात. ते छोट्या-छोट्या चिंता, भीती आणि समस्यांमध्येच गुरफटून राहतात.
याउलट, ज्या व्यक्तीने आपल्या जीवनात एक उदात्त ध्येय निश्चित केले आहे, ती व्यक्ती आपल्या सर्व मानसिक शक्ती त्या ध्येयावर केंद्रित करते. ती व्यक्ती निरर्थक गोष्टींमध्ये आपला वेळ आणि ऊर्जा वाया घालवत नाही. एक निश्चित ध्येय माणसाला आत्म-नियंत्रण शिकवते आणि त्याच्या विचारांना योग्य दिशा देते. जेव्हा एखादा माणूस आपल्या ध्येयाशी प्रामाणिक राहून विचार आणि कृती करतो, तेव्हा तो अशक्य वाटणाऱ्या गोष्टीही शक्य करून दाखवतो.
अध्याय ५: विचार - उद्दिष्टप्राप्ती यशातील एक घटक (The Thought-Factor in Achievement)
यश आणि अपयश हे नशिबाचे खेळ नसून, ते आपल्या विचारांचेच परिणाम आहेत. या अध्यायात, अॅलन सांगतात की, 'मनुष्य जे काही मिळवतो किंवा मिळवू शकत नाही, ते त्याच्या विचारांचेच प्रत्यक्ष फळ आहे'. केवळ कठोर परिश्रम करून यश मिळत नाही. परिश्रमांना योग्य विचारांची जोड असणे आवश्यक आहे.
ज्या व्यक्तीला खऱ्या अर्थाने यश मिळवायचे आहे, तिला आपल्या स्वार्थी आणि संकुचित विचारांचा त्याग करावा लागतो. तिला आपल्या विचारांची पातळी उंचवावी लागते. यश मिळवण्यासाठी जे काही त्याग आणि कष्ट आवश्यक आहेत, ते करण्याची तिची मानसिक तयारी असावी लागते. जेव्हा एखादी व्यक्ती आपले सर्व विचार, आपली सर्व शक्ती एका निश्चित उद्दिष्टावर केंद्रित करते, तेव्हा यश तिच्याकडे खेचले जाते. यश हे बाह्यतः मिळणारी गोष्ट नसून, ते आंतरिक विचारांच्या विकासाचे फळ आहे.
अध्याय ६: स्वप्न आणि आदर्श (Visions and Ideals)
स्वप्न पाहणारे आणि उदात्त आदर्श बाळगणारे लोकच जगाला पुढे घेऊन जातात, असे अॅलन यांचे मत आहे. 'तुमची स्वप्ने आणि तुमचे आदर्श हे तुमच्या भविष्याचे भाकीत आहेत'. आपण आपल्या मनात जसे आदर्श जोपासतो, जशी स्वप्ने पाहतो, एक दिवस आपण तसेच बनतो.
कदाचित आपली सध्याची परिस्थिती आपल्या स्वप्नांच्या आणि आदर्शांच्या अगदी विरुद्ध असेल, पण जर आपण ती स्वप्ने आपल्या हृदयात जिवंत ठेवली, त्यांच्यावर विश्वास ठेवला आणि त्या दिशेने प्रयत्न करत राहिलो, तर एक दिवस ती नक्कीच सत्यात उतरतील. कोलंबसने एका नवीन जगाचे स्वप्न पाहिले आणि ते शोधून काढले. कोपर्निकसने अनेक विश्वांचे स्वप्न पाहिले आणि ते जगासमोर मांडले. आपली स्वप्ने ही आपल्या आंतरिक शक्तीची आणि क्षमतेची ओळख असतात. म्हणून, आपल्या स्वप्नांचा आणि आदर्शांचा आदर करा, कारण तेच आपल्या जीवनाला अर्थ आणि दिशा देतात.
अध्याय ७: प्रसन्नता (Serenity)
प्रसन्नता किंवा मानसिक शांती ही जीवनातील सर्वात मोठी संपत्ती आहे. ती ज्ञानाचे आणि अनुभवाचे फळ आहे. या अंतिम अध्यायात अॅलन सांगतात की, प्रसन्नता ही विचारांवरील दीर्घ आणि अविरत नियंत्रणाचा परिणाम आहे. ज्या व्यक्तीने आपल्या मनाला प्रशिक्षित केले आहे, आपल्या विचारांना काबूत ठेवले आहे, तीच व्यक्ती खरी प्रसन्नता अनुभवू शकते.
अशी व्यक्ती सुख-दुःखाने, यश-अपयशाने किंवा मान-अपमानाने विचलित होत नाही. ती वादळातही शांत आणि स्थिर राहते. ही मानसिक स्थिरता आणि शांतता हेच खऱ्या सुखाचे आणि सामर्थ्याचे लक्षण आहे. ही अवस्था गाठण्यासाठी सतत आत्म-परीक्षण आणि विचारांवर नियंत्रण ठेवण्याचा सराव करणे आवश्यक आहे.
निष्कर्ष
"तुम्ही जसा विचार करता" हे पुस्तक आपल्याला एक शाश्वत सत्य शिकवते: 'आपण आपल्या विचारांचे गुलाम नाही, तर स्वामी आहोत'. आपल्या जीवनाची बाग कशी फुलवायची, हे सर्वस्वी आपल्या हातात आहे. आपले विचार हे आपल्या जीवनाचे अदृश्य धागे आहेत, ज्यांनी आपले चारित्र्य, आरोग्य, परिस्थिती आणि नशीब विणले जाते. या पुस्तकातील प्रत्येक शब्द आपल्याला आत्म-परीक्षण करण्यास आणि आपल्या विचारांची जबाबदारी घेण्यास प्रवृत्त करतो. हे केवळ एकदा वाचून बाजूला ठेवण्याचे पुस्तक नाही, तर ते आयुष्यभर सोबत ठेवून सतत मनन आणि चिंतन करण्याचे एक मार्गदर्शक आहे, जे आपल्याला अधिक चांगले, अधिक यशस्वी आणि अधिक शांत जीवन जगण्याची प्रेरणा देते.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा