कथा: डॉक्टर, डॉक्टर
रवी नावाचा एक साधा आणि गरीब किराणा दुकानदार असतो. त्याचे दुकान एका वाळवंटी मार्गावर असते, जिथे लोकांना पाण्याची खूप गरज भासत असे. रवी अत्यंत दयाळू स्वभावाचा असतो आणि तो नेहमी लोकांना मदत करायला तयार असतो. एकदा दुपारी, त्याला एक म्हातारा माणूस (जे प्रत्यक्षात एका देवीचे रूप असते) दिसतो, जो तहानेने व्याकूळ झालेला असतो. रवीकडे स्वतःच्या पिण्यासाठी पाण्याची फक्त एक कळशी उरलेली असते, पण तो कोणताही विचार न करता ती कळशी त्या म्हाताऱ्याला देतो. रवीच्या या नि:स्वार्थ कृतीने ती देवी प्रसन्न होते आणि रवीच्या कळशीतील पाणी चमत्कारी बनवते. आता त्या कळशीतील पाणी कोणत्याही रुग्णाला दिल्यास तो लगेच बरा होऊ लागला. रवीची ख्याती दूरवर पसरते आणि त्याला लोक 'डॉक्टर, डॉक्टर' म्हणून ओळखू लागतात. तो अनेकांचे रोग बरे करतो. मात्र, हळूहळू रवीच्या मनात लोभ (Greed) निर्माण होतो. तो गरिबांना मोफत पाणी देणे थांबवतो आणि राजा-राणीसारख्या श्रीमंत लोकांसाठी काम करायला सुरुवात करतो, त्यांच्याकडून सुवर्णमुद्रा (सोन्याची नाणी) घेऊन उपचार करतो. एकदा, जेव्हा एक गरीब म्हातारा त्याच्याकडे येतो, तेव्हा रवी त्याला झिडकारतो आणि राणीवर उपचार करण्यासाठी पळत जातो. रवीच्या मनात लोभ आल्यामुळे आणि त्याने नि:स्वार्थपणा सोडल्यामुळे, त्याच क्षणी ती कळशी कोरडी पडते आणि चमत्कार संपतो. राणी बरी होत नाही आणि राजा संतप्त होऊन रवीला शिक्षा करतो. तुरुंगात असताना रवीला आपल्या लोभी स्वभावाची आणि दयाळूपणा गमावल्याची चूक कळते. तुरुंगातून बाहेर आल्यावर, तो चमत्काराच्या आशेने न जगता, आपल्या साध्या दुकानाकडे परततो आणि कष्ट व प्रामाणिकपणा यावर विश्वास ठेवून जीवन जगण्याचा निश्चय करतो.
ही कथा नैतिक मूल्यांचे उत्तम उदाहरण आहे. कथेतील 'डॉक्टर, डॉक्टर' हे शीर्षक चमत्काराने मिळालेल्या उपाधीचे प्रतिनिधित्व करते, पण कथेचा मूळ संदेश माणुसकी आणि नि:स्वार्थ सेवा हा आहे. या कथेद्वारे सुधा मूर्तींनी लहान मुलांना हा महत्त्वाचा धडा दिला आहे की, लोभ हा सर्वनाशाचे कारण आहे. शक्ती किंवा देणगी केवळ तेव्हाच टिकते, जेव्हा ती चांगल्या हेतूने आणि नि:स्वार्थ भावनेने वापरली जाते. एकदा लोभ मनात शिरला की, तुमच्याकडील सर्वात मौल्यवान वस्तूचा (येथे चमत्कारी पाणी) नाश होतो. ही गोष्ट सत्कर्म (Good Deeds) आणि दुर्गुणांचे परिणाम स्पष्ट करणारी आहे.
कथा २: कावेरी आणि चोर
कावेरी नावाचा एक अत्यंत चतुर मुलगा असतो. तो त्याच्या कुटुंबासोबत राहतो. एके दिवशी, कावेरीच्या गावात चोरट्यांनी दरोडा टाकल्याची बातमी येते. या भीतीने कावेरीचे कुटुंब रात्री झोपायला घाबरते. रात्रीच्या वेळी, त्यांच्या घरात काही चोर चोरी करण्याच्या उद्देशाने शिरतात. कावेरीला घरात चोर शिरल्याचे लक्षात येते. तो घाबरून न जाता लगेच आपल्या मित्रांना मोठ्याने हाका मारू लागतो (जसे की ते बाजूलाच आहेत). तो मोठ्या आवाजात बोलतो, "मी माझ्या आईचे सगळे दागिने आणि पैसे घरात ठेवत नाही. ते मी गावाच्या बाहेर, रानातील एका मोठ्या वडाच्या झाडाच्या ढोलीत लपवून ठेवले आहेत!" कावेरीचे बोलणे ऐकून चोरट्यांना वाटते की ती माहिती खरी आहे. घरातील सामान तपासण्याऐवजी, चोर लगेच त्या ढोलीतील खजिना चोरण्यासाठी रानाच्या दिशेने धाव घेतात. चोर रानात गेल्यावर, कावेरी आणि त्याच्या कुटुंबाला पळून जाण्यासाठी किंवा मदतीसाठी हाक मारण्यासाठी पुरेसा वेळ मिळतो आणि अशा प्रकारे कावेरी आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर चोरांपासून घराचे रक्षण करतो.
ही कथा संकटाच्या वेळी चातुर्य आणि बुद्धिमत्ता वापरण्याचे महत्त्व शिकवते. कावेरीने शारीरिक शक्तीऐवजी कल्पकता (Presence of Mind) वापरून मोठी अडचण सोडवली. या कथेद्वारे मुलांना शिकवले जाते की घाबरून जाण्याऐवजी, शांतपणे विचार केल्यास कोणत्याही कठीण परिस्थितीतून मार्ग काढता येतो. कथेतील नायकाचे चातुर्य आणि धाडस मुलांना आत्मविश्वास आणि समस्या सोडवण्याचे कौशल्य (Problem-Solving Skill) विकसित करण्यास प्रेरणा देते.
कथा ३: सर्वांत सुखी कोण?
एका राज्याचा राजा असतो, ज्याला नेहमी हा प्रश्न पडतो की, "माझ्या संपूर्ण राज्यात सर्वांत सुखी (सर्वांत समाधानी) माणूस कोण आहे?" राजा आपल्या मंत्र्याला आणि गुप्तहेरांना याचा शोध घेण्याचे आदेश देतो. अनेक दिवसांच्या शोधकार्यानंतर, गुप्तहेर राजाला सांगतात की, राज्यातील एक सामान्य गवंडी (मेसन) कुटुंबातील माणूस सर्वात आनंदी आहे. राजाला आश्चर्य वाटते, कारण तो गवंडी गरीब असतो आणि खूप कष्ट करून जगत असतो. राजा वेशांतर करून त्या गवंड्याच्या घरी जातो. राजा त्याला विचारतो, "तुम्ही गरीब आहात, तरी इतके समाधानी कसे?" गवंडी हसतो आणि उत्तर देतो, "मी दिवसा कष्टाने काम करतो. मला खाण्यासाठी पुरेसे अन्न मिळते आणि माझ्या कुटुंबाचे पोट भरते. मला भविष्याची किंवा उद्याची चिंता नाही, कारण मी माझ्या गरजेनुसार जगतो आणि जे आहे त्यात आनंद मानतो." राजाला हे कळते की सुख हे संपत्ती किंवा ऐश्वर्यात नसते, तर ते वर्तमानकाळात समाधानी राहण्यात असते.
ही कथा जीवनातील सर्वात महत्त्वाच्या मूल्यांपैकी एक असलेल्या समाधानाचे (Contentment) महत्त्व दर्शवते. सुख हे बाह्य वस्तूंमध्ये किंवा संपत्तीत नसून मानसिक शांतता आणि जे आहे त्यात आनंद मानण्यात आहे, हा वैश्विक संदेश ही कथा देते. या कथेद्वारे सुधा मूर्तींनी मुलांना शिकवले आहे की साधे जीवन आणि उच्च विचार हेच खरे सुखाचे रहस्य आहे. ही गोष्ट लोभ टाळून समाधानी आणि आनंदी जीवन जगण्याची प्रेरणा देते.
कथा ४: मंतरलेले विंचू
ही कथा गोपाळ नावाच्या एका भोळ्या आणि अंधश्रद्ध व्यक्तीची आहे. गोपाळ हा एका गावी राहणारा एक शेतकरी असतो. त्याच्या शेतात आणि घरात विंचू आणि इतर विषारी किडे खूप असतात. एकदा एका भोंदू बाबाने गोपाळला सांगितले की जर त्याने काही खास 'मंतरलेले' (जादूटोणा केलेले) विंचू पकडून आणले आणि विशिष्ट विधी केला, तर त्याला मोठे धन (खजिना) मिळेल. धन मिळवण्याच्या लोभाने गोपाळ लगेच अनेक विंचू पकडतो आणि त्या भोंदू बाबाच्या सांगण्यानुसार विधी करण्याची तयारी करतो. हे पाहून त्याचे काही हुशार शेजारी त्याला समजावण्याचा प्रयत्न करतात की अशा अंधश्रद्धा आणि चमत्कारांवर विश्वास ठेवणे योग्य नाही. विंचू मंतरलेले नसतात आणि हे सर्व ढोंग आहे. तरीही गोपाळ त्यांच्यावर विश्वास ठेवत नाही. अखेरीस, भोंदू बाबा गोपाळला फसवतो आणि त्याचे काही पैसे घेऊन पळून जातो. गोपाळचे नुकसान झाल्यावर त्याला सत्य कळते आणि तो भविष्यात कोणत्याही चमत्काराच्या आशेने फसवणूक न होण्याची शपथ घेतो.
ही कथा मुलांना अंधश्रद्धा (Superstition) आणि वास्तवता (Reality) यातील फरक स्पष्ट करते. कोणताही मोठा फायदा किंवा खजिना सहजासहजी मिळत नाही; त्यासाठी कष्ट करावे लागतात. तर्कशुद्ध विचार आणि वैज्ञानिक दृष्टिकोन ठेवण्याचे महत्त्व या कथेद्वारे सांगितले आहे. कोणत्याही फसव्या आश्वासनांना बळी न पडता, स्वतःच्या बुद्धीचा वापर करावा, असा महत्त्वपूर्ण बोध या कथेतून मुलांना मिळतो.
कथा ५: रामूचा खजिना
रामू नावाचा एक अत्यंत गरीब पण स्वप्नाळू तरुण असतो. तो नेहमी नशीब आपल्याला अचानक श्रीमंत करेल, अशा भ्रमात असतो. एकदा त्याला स्वप्न पडते की त्याच्या शेतात जमिनीखाली एक मोठा खजिना दडलेला आहे. सकाळी उठल्यावर तो अत्यंत उत्साहाने शेतात खणायला सुरुवात करतो. तो दिवसभर कष्ट करून शेताचा एक मोठा भाग खणून काढतो, पण त्याला काहीच खजिना मिळत नाही. तो निराश होतो. दुसऱ्या दिवशी त्याचे शेजारी त्याला म्हणतात की, "रामू, तू इतकं खणलंस, आता त्या जमिनीत काहीतरी बी (seed) पेर." रामू निराश असला तरी शेजाऱ्यांचे ऐकून त्या खणलेल्या जमिनीत धान्य पेरतो. काही महिन्यांनंतर, त्या शेतात खूप चांगले पीक येते. रामूला जेव्हा ते पीक विकून पैसे मिळतात, तेव्हा त्याला सत्य कळते की कष्ट आणि प्रामाणिक मेहनत हीच खरी संपत्ती आणि हाच खरा खजिना आहे. |
ही कथा कष्टाचे महत्त्व (Dignity of Labour) आणि मेहनतीचे फळ यावर आधारित आहे. रामूला खजिना जमिनीतून नाही, तर जमिनीवर केलेल्या कामातून मिळतो. यातून मुलांना 'श्रम ही पूजा आहे' (Work is Worship) हा संदेश मिळतो. कोणत्याही शॉर्टकटशिवाय सत्य मार्गाने आणि मेहनतीने मिळवलेली कमाईच आयुष्यभर समाधान आणि आनंद देते, हे या कथेतून स्पष्ट होते.
कथा ६: गाढव आणि लाठी
ही कथा गरिबी आणि श्रीमंती या विषयांवर भाष्य करणारी आहे. लक्ष्मी (संपत्तीची देवी) आणि अलक्ष्मी (दारिद्र्याची/दुर्भाग्याची देवी) या दोन बहिणींची गोष्ट आहे. लक्ष्मी आणि अलक्ष्मी एका व्यापाराच्या घरी प्रवेश करण्याचा प्रयत्न करत असतात. व्यापारी लक्ष्मीला विचारतो की, "तुम्ही माझ्या घरात कशा येणार?" लक्ष्मी सांगते की ती चांगले कर्म, उदारता आणि प्रामाणिकपणा असेल तिथेच येते. पण तिच्यापाठोपाठ अलक्ष्मी (दारिद्र्य) सुद्धा येते, जी आळस, लोभ आणि गैरवर्तन असेल तिथे थांबते. व्यापारी लक्ष्मीला घरात प्रवेश देतो. काही काळानंतर, व्यापारात चांगले पैसे मिळाल्यावर तो लोभी बनतो आणि गरिबांना मदत करणे सोडून देतो. त्याच्या मनात अहंकार आल्यामुळे लक्ष्मी त्याला सोडून जाते. लक्ष्मी गेल्यामुळे, लगेच अलक्ष्मी (दारिद्र्याची देवी) त्याच्या घरी येऊन राहते. दारिद्र्य आल्यावर त्याला त्याची चूक कळते. त्याला वाटलेल्या अहंकाराची आणि लोभाची शिक्षा म्हणून त्याला एक गाढव आणि एक लाठी मिळते.
ही कथा मुलांना सद्गुण आणि वाईट सवयींचे परिणाम स्पष्ट करते. संपत्ती (लक्ष्मी) मिळवणे महत्त्वाचे नाही, तर ती कशी जपायची हे महत्त्वाचे आहे. परोपकार, नम्रता आणि प्रामाणिकपणा हे धन टिकवून ठेवण्यासाठी आवश्यक आहेत. एकदा माणसाने आपल्या नैतिक मूल्यांशी तडजोड केली की, संपत्ती त्याला सोडून जाते आणि दारिद्र्य घरात प्रवेश करते, हा महत्त्वाचा धडा या कथेतून मिळतो.
कथा ७: राजकन्येचे नवे कपडे
एका राज्यात मंजुळा नावाची एक राजकन्या असते, जी अत्यंत सुंदर, पण आपल्या कपड्यांवर आणि वैभवावर खूप गर्व करणारी असते. तिला रोज नवे आणि आकर्षक कपडे घालायची सवय असते. ती दिवसातून अनेक वेळा कपडे बदलते, त्यामुळे तिला 'बदलणाऱ्या कपड्यांची राणी' असे उपहासाने म्हटले जाते. तिचे वडील, राजा, तिला साधेपणा शिकवण्याचा प्रयत्न करतात, पण ती ऐकत नाही. एकदा शेजारच्या राज्यात एक मोठी नैसर्गिक आपत्ती येते आणि राजाला त्या लोकांसाठी मदत निधी गोळा करावा लागतो. तेव्हा राजा मंजुळाला तिच्या सर्व सुंदर आणि महागड्या कपड्यांपैकी काही कपडे गरजू लोकांसाठी दान करण्यास सांगतो. मंजुळा सुरुवातीला तयार नसते, पण जेव्हा ती त्या गरीब लोकांचे दुःख पाहते, तेव्हा तिला आपल्या अनावश्यक दिखाव्याची चूक कळते. ती आपल्याकडील बहुतेक कपडे आणि दागिने आनंदाने दान करते आणि तिला कळते की खरी सुंदरता बाह्य कपड्यांमध्ये नसून, इतरांना मदत करण्याच्या कृतीत आहे. या घटनेनंतर ती साधेपणा आणि बचत स्वीकारते.
ही कथा लहान मुलांना अनावश्यक खर्च (Wasteful Spending) आणि दानाचा महिमा शिकवते. बाह्य दिखावा आणि भौतिक संपत्तीपेक्षा अंतर्गत सद्गुण, सहानुभूती आणि साधेपणा किती महत्त्वाचा आहे, हे या कथेतून प्रभावीपणे कळते. माणुसकी आणि गरजूंना मदत करणे हाच खरा 'राजेशाही' गुण आहे, हा बोध मुलांना मिळतो.
कथा: रुपाची सुटका
रूपा नावाची एक अनाथ मुलगी असते, जी लहानपणीच तिच्या आई-वडिलांना हरवते आणि एका दूरच्या काका-काकींसोबत राहते. रूपाचे काका-काकी तिच्यासोबत चांगले वागत नाहीत, त्यामुळे तिला अनेकदा एकटे आणि असुरक्षित वाटते. ती अनेकदा लोकांना आकर्षित करण्यासाठी किंवा स्वतःला सुरक्षित दाखवण्यासाठी, तिच्या काल्पनिक दूरच्या नातेवाईकांबद्दल आणि त्यांच्याकडून मिळणाऱ्या भेटवस्तूंबद्दल खोट्या गोष्टी सांगते. एकदा रूपाला कळते की तिच्या काका-काकींनी तिला एका दुष्ट आणि लोभी माणसाच्या हवाली करण्याचा किंवा विकण्याचा कट रचला आहे. हे समजताच, रूपा घाबरून न जाता चतुराईने आणि शांतपणे त्या घरातून पळून जाण्याचा निर्णय घेते. पळून जाताना, ती रस्त्यात एका शेतकऱ्याच्या बैलगाडीत लपते. ती बैलगाडी एका पेटीने भरलेली असते. काही अंतरावर ती बैलगाडी दोन भामट्यांच्या (चोरांच्या) हाती लागते, जे ती पेटी चोरून नेत असतात. रूपा त्या पेटीत लपलेली असते. पकडले जाण्याच्या भीतीने, चोरट्यांना वाटते की पेटीत किंमती सामान आहे आणि जर ते पकडले गेले तर त्यांना शिक्षा होईल. ते ती पेटी एका नदीत फेकून देतात. रूपा, जी त्या पेटीत लपलेली असते, ती पाण्यातून कशीबशी बाहेर येते आणि वाचते. या अनुभवानंतर रूपाला कळते की जीवनात कोणावरही अंधविश्वास ठेवणे योग्य नाही. ती आत्मनिर्भर होण्याचा आणि आपल्या बुद्धिमत्तेच्या जोरावर जगण्याचा निर्णय घेते.
ही कथा आत्मविश्वास (Self-Belief), चातुर्य (Presence of Mind) आणि आत्मनिर्भरतेचे (Self-Reliance) महत्त्व प्रभावीपणे दर्शवते. अनाथ असूनही रूपा घाबरून न जाता आणि कोणासमोर लाचार न होता, स्वतःच्या बुद्धीच्या बळावर संकटातून मार्ग काढते. ही कथा मुलांना शिकवते की जीवनात कितीही कठीण परिस्थिती आली तरी शांत आणि सतर्क राहिल्यास त्यावर मात करता येते. 'रुपाची सुटका' हे केवळ एका मुलीचे बचावकार्य नाही, तर ती परिस्थिती स्वीकारून त्यावर विजय मिळवण्याची शिकवण देणारी प्रेरणादायी कथा आहे.
कथा ९: ऋतूंना त्यांचा हिस्सा कसा मिळाला?
सुरुवातीला, पृथ्वीवर काळ (Time) आणि ऋतू (Seasons) यांच्यात मोठी गोंधळाची स्थिती होती. कधी पाऊस पडायचा, तर कधी अचानक खूप उन्हाळा सुरू व्हायचा. उन्हाळा (Summer), पावसाळा (Monsoon), हिवाळा (Winter) आणि वसंत (Spring) या चार ऋतूंमध्ये सतत वाद आणि भांडणे होत असत की पृथ्वीवर राज्य करण्याचा सर्वांत मोठा हिस्सा कोणाचा असावा. ते सर्वजण काळाच्या देवाकडे (Lord of Time) निर्णय घेण्यासाठी जातात. काळाचा देव त्यांना समजावून सांगतो की, पृथ्वीला आणि तिच्यावरील जीवसृष्टीला जगण्यासाठी तुम्हा सर्वांची समान गरज आहे. प्रत्येकाचे एक निश्चित काम आहे आणि कोणीही दुसऱ्यापेक्षा श्रेष्ठ नाही. तेव्हा काळाचा देव त्यांच्यात समान वाटणी करून देतो. प्रत्येकाला तीन-तीन महिन्यांचा निश्चित काळ मिळतो आणि त्यांनी आपापल्या वेळेतच आपले काम करावे, असे ठरते. तेव्हापासून, ऋतू नियमानुसार आणि क्रमाने बदलू लागले, ज्यामुळे पृथ्वीवरील जीवन संतुलित आणि व्यवस्थित झाले.
ही कथा सहकार्याचे (Cooperation) आणि व्यवस्थेचे (Order in Nature) महत्त्व अधोरेखित करते. कोणत्याही प्रणालीत, मग ते कुटुंब असो, समाज असो किंवा निसर्ग, प्रत्येक घटकाचा वाटा महत्त्वाचा असतो. सामंजस्याने आणि संघटितपणे काम केल्यास संपूर्ण व्यवस्था सुरळीत चालते, हा महत्त्वाचा धडा मुलांना या कथेतून मिळतो. निसर्गातील संतुलन मुलांना सोप्या भाषेत समजावून सांगणारी ही उत्कृष्ट कथा आहे.
कथा १०: मूर्खाचे राज्य
एका राज्याचा अहंकारी राजा असतो, ज्याला आपल्या राज्याचा आणि प्रजेचा खूप गर्व असतो. त्याला वाटत असते की त्याचे राज्य सर्वात हुशार लोकांचे आहे. एकदा राजा आपल्या गुरू किंवा आध्यात्मिक मार्गदर्शकाची भेट घेतो आणि मोठ्या अभिमानाने आपल्या राज्याची स्तुती करतो. गुरू राजाचा अहंकार ओळखतात. ते राजाला एक धडा शिकवण्याचा निश्चय करतात. गुरु आपल्या तीन चतुर शिष्यांना (उदा. हरीश, महेश आणि उमेश) राजाच्या राज्यात पाठवतात. गुरु शिष्यांना सांगतात की राजाची घमेंड उतरवण्यासाठी त्यांनी काही मूर्खपणाचे वर्तन करावे. गुरुंच्या सांगण्यानुसार, हे शिष्य राजाच्या दरबारात किंवा नगरात मुद्दाम अडथळे निर्माण करतात आणि हास्यास्पद गोष्टी करतात. ते कधी सार्वजनिक ठिकाणी उलट्या दिशेने चालतात, तर कधी अत्यंत सोप्या प्रश्नांची मूर्खपणे उत्तरे देतात. त्यांच्या या वागण्यामुळे राजाला हळूहळू जाणवते की त्याचे राज्य 'हुशारांचे' नसून, तो केवळ गर्वाने वागत होता. राजाला शेवटी कळते की खरी बुद्धिमत्ता अहंकारात नसून, विनम्रतेत (Humility) आहे आणि सद्गुणी वागणूक हीच राज्याची खरी ओळख आहे.
ही कथा अहंकार आणि नम्रता यातील भेद स्पष्ट करते. राजाला मिळालेला धडा मुलांसाठी अत्यंत महत्त्वाचा आहे, कारण यातून त्यांना कळते की व्यक्ती कितीही मोठी किंवा श्रीमंत असली तरी तिने नेहमी विनयशील राहावे. स्वतःची स्तुती करणे किंवा अनावश्यक गर्व करणे शेवटी नुकसानकारक ठरते. ही कथा सच्चा राजा (नेतृत्व) केवळ ताकदवान नसतो, तर तो विनयशील आणि समजूतदार असतो, हे पटवून देते.
कथा ११: न संपणारी गोष्ट
उन्हाळ्याच्या सुट्ट्या संपायला आलेल्या असतात. नातवंडे शिग्गाव येथील आजीच्या घरी एकत्र जमलेली असतात आणि आता त्यांना आपल्या घरी परत जावे लागणार असते. मुले खूप दु:खी होतात आणि आजीला विनंती करतात की तिने त्यांना 'न संपणारी गोष्ट' (An Endless Story) सांगावी, जेणेकरून सुट्टी कधीच संपणार नाही. नातवंडांचे मन रमवण्यासाठी आजी त्यांना एका शेतकऱ्याची गोष्ट सांगायला सुरुवात करते. त्या शेतकऱ्याकडे प्रचंड मोठे धान्याचे कोठार (Granary) असते आणि त्या कोठारात खूप धान्य भरलेले असते. गोष्टीमध्ये, आजी वर्णन करते की कोठाराच्या छतावर एक छिद्र (Hole) आहे आणि त्या छिद्रातून एक-एक दाणा आत पडत आहे. आजी मुलांना विचारते की, 'आता एक दाणा पडला. अजून एक दाणा पडला. अजून एक दाणा...' आणि ती सतत हेच वाक्य पुनरावृत्त करत राहते. मुले लवकर कंटाळतात आणि म्हणतात, 'आजी, हे काय? ही न संपणारी गोष्ट आम्हाला नको!' आजी हसते आणि म्हणते, "नात्यांमधील प्रेम आणि आनंद हाच खरा न संपणारा खजिना आणि न संपणारी गोष्ट आहे."
ही कथा पुस्तकाचा शेवट गोड करणारी आहे आणि ती मानवी नात्यांमधील भावना आणि प्रेम यावर भर देते. आजी कल्पनाविश्वातील गोष्टीपेक्षा वास्तव जीवनातील नात्यांचे महत्त्व सिद्ध करते. कुटुंबातील एकत्रता (Family Bonding) आणि एकमेकांप्रति असलेले प्रेम हेच खरे सुख आहे, हा भावनिक आणि सुंदर संदेश या कथेतून मिळतो. आयुष्यात अनेक भौतिक गोष्टी संपू शकतात, पण शुद्ध प्रेम आणि उत्तम आठवणी कधीच न संपणारी गोष्ट असतात.
सुधा मूर्ती लिखित आणि लीना सोहोनी अनुवादित 'आजीच्या पोतडीतल्या गोष्टी' या पुस्तकात एकूण २१ कथा आहेत, ज्या खालीलप्रमाणे आहेत:
* डॉक्टर, डॉक्टर (Doctor, Doctor)
* कावेरी आणि चोर (Kaveri and the Thieves)
* सर्वांत सुखी कोण? (Who is the Happiest?)
* मंतरलेले विंचू (The Enchanted Scorpions)
* रामूचा खजिना (Ramu’s Treasure)
* गाढव आणि लाठी (The Donkey and the Stick)
* राजकन्येचे नवे कपडे (The Princess’s New Clothes)
* पाच चमचे मीठ (Five Spoons of Salt)
* रुपाची सुटका (Rupa’s Rescue)
* ऋतूंना त्यांचा हिस्सा कसा मिळाला? (How the Seasons Got Their Share)
* मूर्खाचे राज्य (The Kingdom of the Fools)
* न संपणारी गोष्ट (The Never-Ending Story)
* डोळ्यावर पट्टी (The Blindfold)
* विड्याच्या पानाची गोष्ट (The Story of the Betel Leaf)
* अस्वलासाठी खीर (Kheer for the Bear)
* दाढीला लागली आग (The Burning Beard)
* पुतळ्यांचं बेट (The Island of Statues)
* बुद्धिमत्तेची परीक्षा (The Test of Intelligence)
* रेशमाची कथा (The Story of Reshma)
* जेव्हा यमाचं बोलावणं येतं (When Yama Calls)
* दृष्टी तशी सृष्टी (As you see, so you create)
हे पुस्तक नैतिक मूल्ये, चातुर्य, प्रेम आणि साधेपणा यावर आधारित बोधपर कथांचा सुंदर संग्रह आहे.'आजीच्या पोतडीतल्या गोष्टी' हे पुस्तक म्हणजे भारतीय संस्कृती, नैतिक मूल्ये आणि कुटुंबाचे प्रेम जपणारा एक अद्भुत खजिना आहे. लेखिका सुधा मूर्ती यांनी स्वतःच्या बालपणी आजी-आजोबांकडून ऐकलेल्या आणि देशोदेशी प्रवास करताना जमा केलेल्या कथांचा हा संग्रह आहे.
पुस्तकाची मुख्य वैशिष्ट्ये:
नैतिक मूल्यांची शिकवण: या पुस्तकातील प्रत्येक कथा बालवाचकांना अत्यंत महत्त्वाचे नैतिक धडे शिकवते. 'डॉक्टर, डॉक्टर' या कथेतून लोभाचे दुष्परिणाम आणि नि:स्वार्थ कृतीचे महत्त्व कळते. 'सर्वांत सुखी कोण?' या कथेतून समाधान (Contentment) हेच खरे सुख आहे हे पटते. 'रामूचा खजिना' आणि 'गाढव आणि लाठी' या कथा कष्ट, प्रामाणिकपणा आणि धनाचा योग्य वापर शिकवतात.'मूर्खाचे राज्य' ही कथा अहंकार सोडून विनम्र राहण्याचा संदेश देते.चातुर्य आणि बुद्धिमत्ता ही कथा केवळ मूल्यांवरच नाहीत, तर चातुर्य आणि प्रसंगावधान (Presence of Mind) कसे वापरावे हे शिकवतात. 'कावेरी आणि चोर' किंवा 'रुपाची सुटका' यांसारख्या कथांमध्ये लहान मुले त्यांच्या बुद्धीच्या जोरावर मोठ्या संकटांवर मात करतात. पुस्तकाची रचना आजी-नातवंडांच्या प्रेमळ नात्याभोवती गुंफलेली आहे. सुट्टीमध्ये एकत्र जमणे, आजीकडून गोष्टी ऐकणे आणि 'न संपणारी गोष्ट' या कथेतून नात्यांमधील उब आणि आनंद याचे महत्त्व मुलांना समजावून सांगितले आहे. लीना सोहोनी यांचा मराठी अनुवाद अत्यंत सोपा, सहज आणि ओघवती भाषाशैली असलेला आहे, ज्यामुळे कथा वाचकाला थेट भिडतात. लहान मुलांपासून ते मोठ्यांपर्यंत प्रत्येक वयोगटातील व्यक्तीला या कथा वाचताना आपला बालपण आठवतो.
हे पुस्तक केवळ मनोरंजनाचे साधन नाही, तर ते मुलांना जीवनातील मौल्यवान धडे शिकवणारे एक शिक्षणस्रोत आहे. या कथा भारतीय लोककथांची परंपरा जपतात आणि आधुनिक जगातही आवश्यक असलेल्या मानवी मूल्यांची पेरणी करतात. प्रत्येक कुटुंबाच्या संग्रहात हे पुस्तक असायलाच हवे.
एकूण रेटिंग: ★★★★★ (५/५) - उत्कृष्ट, वाचनीय आणि बोधप्रद.
कोणत्याही टिप्पण्या नाहीत:
टिप्पणी पोस्ट करा